اقسام خبر و نکات مهم آن
جمله‌ای که با اسم شروع شود به آن جمله‌ی اسمیه می‌گویند و به اسمی که در اول جمله می‌آید مبتدا می‌گویند. مبتدا همیشه مرفوع است و خبر سخن یا کلامی است که درباره‌ی مبتدا توضیح داده می‌شود. خبر همیشه مرفوع است.
اقسام خبر به شکل زیر است:
|
نوع اقسام خبر |
توضیح |
|
مفرد |
در این مورد خبر مفرد است؛ یعنی یک اسم است. اگر بعد از خبر صفت یا مضاف‌الیه هم بیاید باز خبر مفرد است. مثال: المعلمُ فاضلٌ... (فاضلٌ، خبر و محلاً مرفوع است) |
|
جمله‌ی اسمیه |
اکثراً به شکل زیر است: اسم+ضمیر متصل+اسم المومنُ قلبُهُ طاهرٌ..... (قلبه طاهرٌ، خبر محلا ً مرفوع) |
|
جمله‌ی فعلیه |
هرگاه بعد از مبتدا چه با فاصله، چه بدون فاصله فعلی بیاید آن فعل خبر برای مبتدا است. مثال: احمدُ یضحکُ........ (یضحک....خبر و محلاً مرفوع) |
|
شبه‌جمله |
خبر به 2 صورت جار و مجرور یا ظرف است. علیُ فی البیتِ (فی البیتِ..... خبر و محلاً مرفوع) |
نکات طلایی:
1- منظور از خبر مفرد آن است که از یک اسم تشکیل شده باشد؛ بنابراین این اسم چه مفرد باشد و چه مثنی و چه جمع، باز خبر مفرد است.
المعلمُ عالمٌ (عالم/ خبر مفرد و مرفوع)
المعلمان ِ عالمانِ (عالمان/ خبر مفرد و مرفوع به علامت فرعی الف)
المعلمونَ عالمونَ (عالمونَ خبر مفرد و مرفوع با علامت فرعی واو)
2- خبر اگر جمله‌ی اسمیه باشد، خود این جمله از مبتدا و خبر دیگری تشکیل خواهد شد.
مثال: المومنُ قلبُهُ طاهرٌ (قلبهُ طاهرٌ خبر و جمله‌ی اسمیه محلاً مرفوع) که خود قلبه طاهرٌ نیز مبتدا و خبر جداگانه‌ای است (قلبُ مبتدا و مرفوع/ طاهرٌ خبر و مرفوع).
3- هر گاه جملات اسمیه و فعلیه و شبه‌جمله نقش بگیرند اعرابشان محلی است.
4- هر گاه چند جار و مجرور پشت سر هم بیایند، هر کدام از این جار و مجرورها که با حرف جر «ک» شروع شوند، نقش خبر دارند و محلاً مرفوع هستند. مثال: العلمُ فی الصدرِ کالشمسِ فی الفلکِ
کالشمسِ: خبر و محلاً مرفوع
5- اگر کلمات «لهُ، لنا، لی، لکَ و...» در اول جمله بیایند نقش خبر مقدم را ایفا می‌کنند و اعرابشان محلاً مرفوع است. مثال: لهُ قلمٌ
له: خبر مقدم و محلاً مرفوع است.
6- هر گاه بعد از مبتدا کلمه‌ی «معَ» بیاید نقش خبر را خواهد داشت و اعرابش محلاً مرفوع است. مثال: الله معَ الصابرینَ
معَ: شبه‌جمله و محلاً مرفوع
7- هر گاه بعد از مبتدا «من» موصولی بیاید، نقش خبر مفرد را خواهد داشت. مثال: افضلُ الناسِ مَن یکرمُ الفقراءَ
افضل مبتدا و «مَن» خبر مفرد محلاً مرفوع است.
8- برای جمع مکسر غیر عاقل خبر مفرد به صورت «مفرد مونث» به کار می‌رود. مثال: الاعمالُ رذیلهُ
رذیله: خبر و مرفوع
منبع: قلم چی